Қазақстан Республикасының
Экология және табиғи ресурстар министрі
З.Б.Сүлейменоваға
Депутаттық сауал
Құрметті Зүлфия Болатқызы! Ел Президенті Қ.К.Тоқаев өткен жылдың желтоқсан айында БҰҰ Бас Ассамблеясының сессиясында сөйлеген сөзінде Арал теңізінің проблемаларын климаттың өзгеруі және су ресурстарын ұтымды пайдалану тұрғысынан дәйекті шешу қажеттігі туралы мәлімдеді. 2010 жылы Үкімет Дүниежүзілік банкпен бірлесіп Көкарал бөгетін ұлғайтудың екінші және үшінші кезеңін іске асыру және Сырдариядағы Гидротехникалық құрылыстарды күрделі жөндеу туралы шешім қабылдады. Бұл жұмыстарды 2021-2022 жылдарға дейін аяқтау жоспарланған болатын. Алайда, маңызды жобалар көптеген кездесулер мен конференциялардан ары аспады. Сарапшылардың пікірінше, 10 жылдан астам уақыт ішінде іс-қимыл жасамаудың басты себебі – бұл мәселе бойынша нақты мемлекеттік ұстанымның болмауы, жауапкершілікті бір мемлекеттік органнан екіншісіне ойыстыру және Орталық Азия елдерімен әлсіз мемлекетаралық ынтымақтастықта дейді.
Бұл ретте 2022 жылдың наурыз айында Қазақстан Арал теңізі бассейнінің қазақстандық бөлігінде тұратын тұрғындар денсаулығы, олардың жұмыспен қамтлуы және өңірдің экономикасы үшін аса маңызды су экожүйелерін сақтау және қалпына келтіру мақсатында Аралды құтқарудың Халықаралық Қорының мемлекетаралық комиссиясының төрағалығын қабылдады. Алайда, комиссияға төрағалық ету ешқандай мәселені шешкен жоқ. Бұл ретте жоғарыда орналасқан елдер тарапынан еліміздің мүдделерін және Солтүстік Аралдың экожүйелерінің қажеттіліктерін тиісті түрде ескермей, теңіздің ластану мен суалуы жалғасуда. Біздің еліміз үшін осы маңызды мәселелерді шешу іс жүзінде Халықаралық спорттық акробатика Федерациясы, мемлекетаралық су шаруашылығын үйлестіру комиссиясы және орнықты даму жөніндегі мемлекетаралық комиссияның өкілеттіктері пайдаланылмайды.
Сонымен қатар, ағымдағы жылы орнықты даму жөніндегі мемлекетаралық комиссияның (ОДЖМК) құрылғанына 30 жыл толады. Орталық Азияның барлық мемлекеттері Қазақстан үшін аса маңызды өңірлік жобаларды (мысалы, трансшекаралық су ресурстарының сапасы мен санына автоматтандырылған мониторинг жасау, су басу және басқа да табиғи апаттар тәуекелдерін қысқарту және алдын алу, т.б) қамтитын нақты нәтиже ме практикалық іс-қимылдарды күтуде.
Осы уақытқа дейін Орталық Азияның барлық елдері тұрақты даму үшін қоршаған ортаны қорғау жөніндегі негіздемелік конвенцияны ратификациялаған жоқ, сондай-ақ ҚР Президентінің Орталық Азиядағы су және өзге де табиғи ресурстарды бірлесіп және өзара тиімді басқару үшін өңірлік экономикалық тетік-су-энергетикалық консорциум құру жөніндегі тапсырмасын орындау бойынша практикалық нәтижелер жоқ. Жоғарыда айтылғандардың негізінде нақты сұрақтарымыз төмендегідей:
Арал өңірінің қазақстандық бөлігіндегі Көкарал бөгетін, экожүйені, балық аулауды, халықтың табысы мен жұмыспен қамтылуын, оның ішінде ОА елдерімен ынтымақтастық және халықаралық инвестициялар есебінен сақтау және дамыту бойынша қандай іс-шаралар көзделген?
ҚР Үкіметі экожүйелерді сақтау және Арал өңірінің қазақстандық бөлігінің орнықты дамуы үшін Германия ("Green Central Asia" ҒЗО жобасы) бастамашылық еткен ОА-дағы климаттың өзгеруіне бейімделу жөніндегі өңірлік бағдарламаны және басқа да халықаралық бағдарламаларды қалай пайдаланады?
Қазақстан ОА елдерінің қоршаған ортаны қорғау, климаттың өзгеруі және орнықты даму, сондай-ақ Парламенттермен ынтымақтастық саласындағы орнықты даму жөніндегі мемлекетаралық комиссияның құқықтық және институционалдық негізін дамыту және күшейту жөніндегі төрағалығы шеңберінде не жоспарлайды?
Министрлік Орталық Азия елдерінің ТДМ, БҰҰ, Париж келісімі және басқа да халықаралық экологиялық келісімдер бойынша міндеттемелерін ескере отырып, Қазақстан мүддесі үшін бірлескен өңірлік жобаларды дайындау бойынша сыртқы істер министрлігімен бірігіп қандай шараларға бастамашылық жасады? Нақты жұмыс пен болашақ жоспар жайында не айтасыз?
Биологиялық әртүрлілікті сақтау және жердің шөлейттенуі бойынша соңғы отырыста қабылданған жаңа міндеттемелерді орындау мәселелері бойынша, оның ішінде халықаралық ұйымдармен бірлескен қандай іс-шаралар жоспарлануда?
«Қазақстан Халық партиясы» фракция депутаттары:
18.01.2023 ж. жарияланды