Қазақстан Республикасының
Премьер-министрі
Ә.А.Смайыловқа
Депутаттық сауал
Құрметті Әлихан Асханұлы!Жылдың негізгі әлеуметтік-экономикалық сәтсіздігі инфляцияны тоқтата алмау болды. Оның қарқыны жалпы қабылданған стандарттар бойынша қазірдің өзінде шаң қаптырып тұр. 2021 жылғы қарашадан 2022 жылғы қарашаға дейінгі кезеңде инфляция 19,6% -ды құрады, яғни мәлімделген 4-6% деген көрсеткіштен 3-5 есе артық.
Көптеген азаматтардың әл-ауқатын анықтайтын тауарлардың тұтыну бағасының нақты өсуі айтарлықтай жоғары. 11 айда азық-түлік 23,4% -ға қымбаттады, ал азық-түлік үй шаруашылығы шығындарының тең жартысын құрайды.
Шындығында, 90-жылдардың ортасындағы деңгейге оралу байқалады. Тұрақты табысы бар азаматтар инфляцияның барлық шығындарын жабуға мәжбүр.
Әрине, бірқатар объективті сыртқы факторлар бар – ең алдымен жаһандық инфляцияның өсуі. Биыл ол бұрын-соңды болмаған мәнге 7,4%-ға жетеді деп болжанып отыр.
Бірақ оның қарқыны Қазақстанға қарағанда екі жарым есе төмен. Бұл ішкі факторлар инфляцияда шешуші рөл атқаратынын көрсетеді. Біз инфляцияны « импорттамаймыз», бірақ экономиканың бұрмаланған құрылымы мен қосылған құн тізбегінің арқасында оны өзіміз «өндіреміз». Бұл ретте қабылданып жатқан шаралар ешқандай нәтиже бермейді, баға экспорттық түсімнің ағыны және сыртқы конъюнктураның жалпы жақсаруы аясында өсіп жатыр.
Бұған дейін барлық бәс көтерме-тарату орталықтарын салуды көздейтін ұлттық тауар өткізу жүйесін құруға қойылған болатын.
Бірақ бағаның өсуін тежеуге арналған бастаманың өзі инфляцияның құрбаны болды, өйткені көтерме-тарату орталықтарын салу шығыны өте ауыр болды.
Негізгі себеп материалдардың қымбаттауында емес, қолданылатын тәсілде, яғни бірінші орынға өндірістің емес, үлестірудің қойылуында. Елде өндірілетін тауар массасының тапшылығы кезінде бөлу саласын қаржыландыру инфляцияны одан әрі жеделдетеді. Басқаша айтқанда, бұл өртті бензинмен сөндіргенмен бірдей.
Қолданыстағы инфляциялық таргеттеу саясаты ескірген және қазіргі шындыққа сәйкес емес.
Қазір тіпті ең либералды нарықтық режимі бар елдер де инфляцияға қарсы күресті таза монетарлық әдіспен жүргізу тиімсіз деп таныды.
АҚШ-та инфляцияны төмендету туралы жаңа Заң отандық өндірістік қуаттарға инвестицияларды ынталандыруға, аса маңызды технологиялық бағыттар бойынша, әсіресе «Жасыл энергетика» саласында экономиканың энергия ресурстарына шығындарды түбегейлі төмендету үшін ғылыми-зерттеу әзірлемелеріне басымдық береді.
Қазақстанға да инфляцияны басқару тәсілдерін түбегейлі өзгерту және оның салдарымен емес, себептерімен күресу қажет. Тар ақша шеңберінен шығатын кез келді, сонымен қатар инфляцияға қарсы барлық күресті базар рейдтерін, жекелеген басшыларды жазалауды және өндіріске инвестиция салмай, бағаны жасанды түрде ұстауды тоқтату керек.
Инфляция базарларда емес, экономикалық саясаттың басымдықтарын әзірлеу кезінде пайда болады.
«Қазақстан Халық партиясы» фракциясы: халыққа және экономикаға инфляциялық қысымды төмендету бойынша мынадай бағыттарды қамтитын жүйелі кешенді шаралар әзірлеуді қажет деп санайды:
Біріншіден, еңбек өнімділігін арттыру, әсіресе Агроөнеркәсіптік кешенде.
Екіншіден, мемлекеттік және квазимемлекеттік сектордағы өнімсіз шығыстарды қысқарту.
Үшіншіден, өндірістік шығындарды төмендету, оның ішінде тозған энергия инфрақұрылымын жаңғырту есебінен.
Төртіншіден, жинақ пен ішкі инвестицияларды ынталандыру.
Инфляцияға қарсы шаралар бүкіл Үкіметтің, ең алдымен экономиканың нақты секторына жауапты блоктың жауапкершілік аймағына айналуы тиіс деп санаймыз. Инфляцияның себептерін жою атқарушы биліктің негізгі міндеті болуы керек.
Депутаттық сауалды қарауды және қабылданған шаралар туралы Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасында көзделген тәртіппен жазбаша жауап беруді сұраймыз.
18.01.2023 ж. жарияланды