Қазақстан Республикасының
Премьер-министрі
Ә.А.Исмаиловқа
ДЕПУТАТТЫҚ САУАЛ
Құрметті Әлихан Асханұлы!Конституцияның 6-бабы 3-тармағында: «Жер және оның қойнауы, су, өсімдіктер мен жануарлар әлемі, басқа да табиғи ресурстар халыққа тиесілі» делінген. Бұл норманы 5 маусымда өткен конституциялық референдумда қазақстандықтардың көпшілігі қолдады.
Уақыт пен саяси жаңғырудың логикасы, қазақстандықтардың сенімі мемлекеттік биліктің халық алдында ашықтығы, тиімділігі мен есептілігі қағидаттарына негізделген халық пен мемлекет арасындағы жаңа қоғамдық шартты білдіреді.
Осыған байланысты Үкімет жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарттардың негізі ретінде олардың шарттары мен ережелерін ашуы тиіс деп санаймыз. Қазақстан азаматтары негізгі бенефициар есебінде бұл шарттардың Қазақстандықтардың мүдделеріне сай келетіндігін нақты білуі тиіс.
Жер қойнауын пайдалану келісімшарттарының екінші жағын, әсіресе, Батыс демократия елдерінен келген серіктестер осы демократиялық талаптарды өз елдерінде қалыптасқан тәжірибе ретінде түсіністікпен қабылдайды және елімізді одан әрі демократияландыру бағытын қолдайды деп үміттенеміз.
Бүгінгі таңда ҚР Үкіметі өндіруші салаларды ашық басқару мен есептілікке бағытталған халықаралық стандарт болып табылатын Өндіруші салалардың ашықтығы бастамасын (ӨСАБ) іске асыруда.
Бірнеше маңызды жайтты айта кеткен абзал, бұл бастама ең алдымен, азаматтық қоғам сарапшыларының белсенділігінің арқасында дамуда.
Қазақстан ӨСАБ-қа 2007 жылы қосылды және осы стандарттың талаптарына сәйкес Үкімет 2021 жылғы 1 қаңтардан бастап жасалған немесе өзгертілген барлық келісімшарттар мен лицензиялар туралы ақпаратты ашуы тиіс. Шынында да, ҚР ИИДМ өз сайтында жер қойнауын пайдалануға арналған жаңа келісімшарттар туралы ақпаратты жариялайды. 2023 жылдан бастап Энергетика министрлігі жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарт (күні, мемлекеттік тіркеу нөмірі және келісімшарттық аумақ), жер қойнауын пайдалану құқығы бар компаниялардың құрылтайшылары, жұмыстардағы және тауарлардағы елішілік құндылық үлестері туралы деректерді қоса алғанда, жалпы ақпаратты жариялауды бастауды жоспарлап отыр.
Айтпақшы, 30 қарашада министрлік көмірсутектер саласындағы жер қойнауын пайдалану құқықтары туралы ақпаратты орналастырды.
Жұмыс реті жүріп келеді, бірақ оны қалай сипаттауға болады? Бұл қадамдар қазақстандықтардың мүддесіне қаншалықты сәйкес келеді?
Үкімет көбінесе жиынтық немесе эскиздік деректерді беру арқылы және тек 2021 жылдың 1 қаңтарынан кейін жасалған келісімшарттар бойынша ашықтыққа еліктейді деп санаймыз. Бұл нонсенс! Сіз мөлдір және жартылай ашық бола алмайсыз.
Қазақстандық экономиканың негізі жер қойнауын пайдалану секторы – мұнай, металл, уран және көмір өндіру және экспорттау болып табылатынын бәріміз жақсы түсінеміз! Ақиқатында, осы салалардағы барлық ірі келісімшарттар 90-шы жылдары жасалды. 1991 жылғы 25 қазаннан яғни, тәуелсіздігіміз басталған күннен бастап жасалған келісімшарттарды ашу қажет.
Ортағасырлық еуропалық саяси ойдың классиктерінің бірі айтқандай: «Біз не туралы айтсақ та, әрқашан ақша туралы айтамыз». Осы бекітуге сүйене отырып, Үкімет жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарттардың толық ашықтығын қамтамасыз етуі керек және барлық кезеңдер бойынша: келісімшарттар жасасу және лицензия алу, өндіру және өңдеу, тасымалдау және сату, алынған кірістер, пайда мен шығындарды бөлу, салық салу және бюджетке төлемдер, барлық кезеңдерде баға белгілеу. Келісімшарттарға толық аудит жүргізу және Қазақстан азаматтары үшін олардың экономикалық үлесі мен әсерін, олардың біздің ұлттық мүдделерімізге сәйкестігін бағалау қажет деп есептейміз.
«Қазақстан Халық партиясы» фракциясының депутаттары:
07.12.2022 ж. жарияланды