БІРЖАҚТЫ МАЗМҰННЫҢ ҚАУІПТІЛІГІ: ЮТУБ АЛГОРИТМДЕРІНІҢ ҚАЗАҚСТАН ЖАСТАРЫНЫҢ КӨЗҚАРАСЫНА ӘСЕРІ

Әнел Әзімбаева

Әлеуметтік желілердің алгоритмдері біздің дүниетанымымызға қалай әсер етеді?

Цифрлық технологиялар дәуірінде Қазақстан жастары әлеуметтік желілердің қуатты алгоритмдері мен YouTube сияқты танымал платформалар арқылы келіп түсетін контенттің ықпалында қалып отыр.

Бұл алгоритмдер адамдардың көзқарасы мен сенімін бір арнаға бағыттай отырып, олардың пікірін қалыптастырады. Youtube-арналардың, әсіресе әлеуметтік-саяси тақырыптармен белсенді айналысатындардың ықпалы контент тұтынушылар үшін, яғни біздің жас ұрпақ үшін барған сайын маңызды болып барады.

Бір жақты мазмұнды қарау неліктен қауіпті?

Неміс социологы және философы Эрих Фромм адамның не көргісі келетінін және не істегісі келетінін таңдау мүмкіндігі, нақтырақ айтқанда жауапкершілігі болуы тиіс деп жазды. Платформадағы көзқарастардың әртүрлілігі неғұрлым шынайы пікірлердің қалыптасуына ықпал етуі тиіс. Алайда, әлеуметтік желілердің алгоритмдері көбіне пайдаланушының қалауына сәйкес контент ұсынады. Яғни, егер адам белгілі бір оппозициялық материалдарды көре бастаса, онда алгоритм оған ұқсас ақпаратты ұсынатын болады.

Осылайша, адам контент таңдау мүмкіндігін жоғалтады. Сондай-ақ, жастар бір жақты жағымсыз көрінісі басым ақпараттық вакуумға тап болуы мүмкін.

Жастардың дүниетанымы бұрмаланып қалыптасады. Олар шындықтың кең ауқымын көрмеуі мүмкін, себебі оқиғаларды объективті бағалауға және қорытынды жасауға қабілетсіз болып қалады. «Азаттық радиосы» немесе «Ел медиа» сияқты оппозициялық арналар көбінесе жағымды аспектілер немесе контекст туралы үндемей, тек теріс мағынада ақпарат береді, бұл жаңылысуға әкеледі.

Бұл жағдай жастар санасының бұрмалауға түсіп, теріс насихатқа осалдық танытатындай қауіпті ахуал туғызады. Көптеген оппозициялық арналар жастарды мемлекеттік институттарды құрметтемеуге тәрбиелейді, барлық шешімдер халықтың мүддесіне қарсы және қарсы қабылданады деген идеяны қалыптастырады. Мемлекеттік ұстанымдарды құрметтемеу және қазіргі билікке қарсы тұру нормаға айналады, ал шындықты таразылау қабілеті жоғалады.

Бұл талдау - Қазақстан жастарына контентті неғұрлым саналы түрде таңдау қажеттігі туралы үндеу. Ең маңыздысы - ақпаратты жан-жақты қабылдау, әртүрлі дереккөздерді іздеу және оларды сын тұрғысынан талдау. Әлеуметтік желі алгоритмдерінің құрбаны болуға болмайды. Қоғамның салауатты да саламатты болуы біздің әлемді алгоритмдер арқылы жасалатын бұрмаланған шындық призмасы арқылы ғана емес, оның барлық алуан түрлілігімен көруге қабілеттілігімізге байланысты.

Қалай мазмұнды саналы түрде тұтынатын адам болуға болады?

Әр түрлі бағыттағы ақпаратты зерттеңіз. Тек оппозициялық немесе мемлекеттік арналармен ғана шектелмеңіз. Ақпаратты тәуелсіз БАҚ-тан да, ресми дереккөздерден де іздеу керек.

Ақпаратты әрқашан сыни түрде бағалаңыз. Сұрақтар қойыңыз, контексті талдаңыз және әртүрлі дереккөздерден фактілерді растауды іздеңіз. Ақпаратты шындық ретінде қабылдамас бұрын оның дұрыстығына көз жеткізіңіз. Тексерілген фактчекерлер мен сенімді ресурстарды пайдаланыңыз.

Мәселеге қатысты түрлі көзқарастарды түсінуге тырысыңыз. Бұл тақырып туралы толығырақ түсінік алуға және проблемаға тек бір бағытты көзқараспен қарауға жол бермеуге көмектеседі.

Қандай мазмұнды тұтынатыныңызға назар аударыңыз. Өзіңіздің бейтараптығыңызды мойындаңыз және санаға әсер етушілердің ықпалына түспеуге тырысыңыз.

Өмірдің және қоғамның түрлі аспектілері туралы неғұрлым көп білсеңіз, насихатшылардың айтқанымен жүрмей, өз пікіріңізді қалыптастырып, шынайы шешімдер қабылдау соғұрлым жеңіл болады.

Осы нұсқауларды басшылыққа алатын болсаңыз, оқиғаларды біржақты қабылдамайтын, өз көзқарасы қалыптасқан, кез келген мазмұнның барынша саналы тұтынушысы бола аласыз. Ақиқаттың көп қырлы екенін есте сақтауымыз керек, тек жан-жақты, кең ауқымды шолу ғана шынайы ақпаратты толығымен көруге мүмкіндік береді.

Қазақстан Халық партиясы «Болашақтың медиаконтенті» атты жаңа айдар ашып жатыр. Онда біз жас журналистер мен блогерлердің қазіргі қоғам өміріндегі түрлі аспектілер мен өзекті тақырыптарды қозғаған материалдарын жариялайтын боламыз. Атап айтқанда, ақпаратқа қол жеткiзу, азаматтық қоғамды дамыту мәселелерінен бастап әлеуметтiк саланың, патриоттық тақырыптың тетiгiн жетiлдiруге дейiн және т.б материалдар жарық көретін болады. Партия Қазақстанның жас, жаңа буынымен диалог орнатуға ниетті. Мұндай қарым-қатынас ертеңгі күні біздің орнымызға келетіндерді жақсы түсінуге көмектеседі деп үміттенеміз.

Бұл материалдар авторларының пікірі ҚХП редакциясының пікірімен сәйкес келмеуі мүмкін.