Жеңіске жету жолындағы кедергілер

Қазақстандағы олимпиадалық және олимпиадалық емес параспорт түрлерінің дамуы мәселесін Мәжіліс депутаты, Қазақстан Халық партиясының өкілі, ҚР Президенті жанындағы әлеуметтік осал топтардың құқықтары жөніндегі уәкіл, сондай-ақ Қазақстанның голбол және паравелоспорт федерацияларының басшысы, кәсіби паралимпиадалық спортшы Кенжеғұл Сейтжан көтерді.

– Спорт – мүмкіндігі шектеулі жандардың өзін-өзі дамытып, қоғамға бейімделуі және толыққанды әлеуметтік өмірге араласуына жағдай жасайтын мүмкіндіктердің бірі. Алайда, өкінішке қарай, еліміздің параспортшылары жоғары нәтижелер көрсетіп жүргеніне қарамастан, қолданыстағы жүйенің кемшіліктеріне байланысты олар жиі қаржыландыру тапшылығына, құқықтарының бұзылуына, тіпті кейде ашық дискриминацияға тап болады, - деп атап өтті депутат.

К.Сейтжан 2024 жылғы деректерді мысалға келтірді: олимпиадалық спорт түрлерін дамытуға 5 186 851 440 теңге бөлінсе, паралимпиадалық спортқа небәрі 534 552 798 теңге қарастырылған.

– Осы сандарға қарап-ақ көп нәрсені аңғаруға болады! – деді депутат.

Паралимпиадалық спортшыларды жарыстарға дайындайтын жаттықтырушылар шәкірттері жеңіске жеткен жағдайда ешқандай сыйақы алмайды: тиісті төлем де, лайықты атақ та берілмейді. Паралимпиадалық спорт федерациялары, шын мәнінде, олимпиадалық спорт федерацияларына қосымша құрылым ретінде ғана жұмыс істейді, оның өзінде тегін. Параспортқа бөлінетін қаражат жыл сайын қысқарып келеді, ал алдағы қаржылық «оңтайландыру» бұл салаға ауыр соққы болып тиюі мүмкін.

– Мысалы, 2026 жылы паралимпиадалық спорт түрлерін қаржыландырудан голболды алып тастау ұсынылуда. Голбол! Бұл – мүмкіндігі шектеулі жандар үшін арнайы бейімделген, о баста соларға арналып жасалған жалғыз спорт түрі! – деді депутат.

Кадр мәселесі де шешілмеген күйде қалып отыр. ҚР Туризм және спорт министрлігіне қарасты Спорт және дене шынықтыру істері комитетінің құрамында 4 республикалық мамандандырылған олимпиадалық резерв мектебі бар. Алайда бұл мектептерде инклюзивті сыныптар мүлде қарастырылмаған.

– Осының бәрін ескере отырып, ақылға қонымсыз жағдай қалыптасып отыр, оны біз өткен жылғы Париждегі Олимпиада және Паралимпиада ойындарының нәтижелерінен анық байқадық. Олимпиадашыларға ешқандай қаржы қысқартылмай, барлық жағдай жасалғанына қарамастан, олар елге 7 медаль ғана әкелді: 1 алтын, 3 күміс, 4 қола (жалпы есепте 42-орын). Ал паралимпиадашылар, олардың дайындығы қаржыландырудың қалдық қағидаты бойынша жүзеге асқанына қарамастан, 9 медаль жеңіп алды: 2 алтын, 3 күміс, 4 қола (жалпы есепте 39-орын), - деп нақтылады депутат-омбудсмен.

Осы ретте ҚХП фракциясы мынадай ұсыныстар әзірледі:

• паралимпиадалық федерацияларға қатысы жоқ, бірақ параспорт бойынша жоғары нәтижелі жарыстарда чемпиондарды/жүлдегерлерді жаттықтырған және дайындаған жаттықтырушыларға еңбекақы төлеу және атақ беру жүйесін қайта қарау;

• спорт және параспорт федерацияларын бөлу;

• спорттық қаржыландыруды оңтайландыру жүйесін қайта қарап, Олимпиада және паралимпиада, сурдоспорт және басқа да спорт түрлеріне қаржыландыруды қысқартпау;

• Қазақстан Республикасы Туризм және спорт министрлігіне қарасты спорт интернаттарында инклюзивті білім беру мүмкіндігін жасау;

• Қазақстан Республикасы Туризм және спорт министрлігінің жүйесінде параспорттың дамуы мен мүдделерін қолдау, қорғау және дамытуға бағытталған біртұтас мемлекеттік құрылым құру.

– Мүгедек азаматтар да Қазақстанның патриоттары және олар да (және істей алады!) өз елін халықаралық жарыстарда мақтанышпен танытқысы келеді. Олардың бұл мақсатқа жетуі үшін мемлекет «оңтайландыру» емес, қолдау көрсетуі керек, - деп түйіндеді депутат.