Социализм: Қазақстан үшін шындық пен мүмкіндіктер

Әнел Әзімбаева

Социализм идеясы ежелгі дәуірде пайда болды, бірақ ол XIX ғасырда, өнеркәсіптік революция кезінде барынша дамыды. Бұл идеологиялық көзқарас, басқаны былай қойғанда, өндiрiс құралдарын ұжымдық иеленудi, ресурстарды тең бөлудi және әлеуметтiк әдiлеттiлiк орнатуды көздейдi.

Кеңес Одағы XX ғасырдағы социалистік идеялардың іске асу алаңына айналды. Алайда, қарқынды индустрияландыру және таптық теңсіздікпен күрес сияқты қол жеткізілген табыстарға қарамастан, КСРО-да социалистік жобаны іске асыру бюрократия мен консерватизмге ұрынып, бір партиялы жүйенің қисынсыздығын қоса алғанда, көптеген проблемалар мен ішкі кедергілерге тап болды.

Социализм жаппай танымалдылығын неге жоғалтты?

Кеңес Одағы өз жетістіктеріне қарамастан, ХХ ғасырдың соңында ыдырап кетті. Бұл жүйенің ішкі қарама-қайшылықтарына, экономикалық қиындықтарға, сондай-ақ халықтың саяси режимге наразылығы сияқты көптеген факторларға байланысты болды. Бұдан басқа, КСРО-ның ыдырауына сыртқы күштер де ықпал етті және оның құлауы қырғи-қабақ соғыстың аяқталуының жаһандық процесінің бір бөлігі болды, одан кейін әлемнің саяси картасы өзгерді.

Ал бүгінгі социализм дегеніміз не?

Қазіргі уақытта бірқатар елдер социалистік немесе әлеуметтік-демократиялық қағидаттарды ұстанады. Мысалы, Қытай өзінің «қытайлық ерекшелігі бар» социалистік жүйесін дамытуда, Куба соңғы коммунистік елдердің бірі болып табылады, Венесуэла мен Боливия социалистік бағытқа көшті, ал Норвегия, Швеция және Дания сияқты скандинавиялық елдер бұл модельді экономиканың капиталистік құрылымымен сәтті үйлестіре отырып, ауқымды әлеуметтік бағдарламалармен қолданады. Ол әлеуметтік қорғаудың, білім беру мен денсаулық сақтаудың жоғары деңгейін, сондай-ақ табиғи ресурстарды сатудан түскен байлықты әділ бөлуді және әлеуметтік ұтқырлықты қолдауды қамтиды.

Тізімге Финляндияны да енгізуге болады, ол өзінің әлеуметтік-демократиялық моделімен танымал, ол барлық азаматтар үшін кепілдендірілген ең төменгі табысты, тегін білім беруді және денсаулық сақтауды қамтамасыз етеді. Бұл мысалдар қазіргі заманда социализмді қолданудың әртүрлі тәсілдерін көрсетеді. Қазақстан үшін мүмкіндіктер

Қазақ жазушылары кеңестік социализм дәуірінде жаңа қоғамның құрылысын көрсетуге ұмтылды. Олар елдің келбетіндегі өзгерістерді ғана емес, кеңестік дәуір адамының сана-сезімі, ақыл-ойы мен өзін-өзі түсіну эволюциясын да көрсетті. С.Мұқанов, Қ.Әбдіқадыров, А.Тоқмағамбетов және басқа да жазушылардың шығармалары қазақ халқының 1920 жылдардағы социалистік қоғамды құрудағы жетістіктерін көрсетті.

Дамыған қоғамға және өз азаматтарының өмір сүру деңгейін жақсартуға ұмтылатын Қазақстан табысты социалистік, атап айтқанда, скандинавиялық жолды үлгі етіп ала алады. Біздің республикада да социализм мен әлеуметтік әділеттілік идеяларына қызығушылық бар. Елде білім беру, денсаулық сақтау және әлеуметтік қорғау жүйелерін жақсартуға бағытталған реформалар жүргізілуде. Аз қамтылған отбасыларды қолдаудың мемлекеттік бағдарламаларын енгізу және оларға тегін білім беру мен медициналық қызмет көрсетуге қолжетімділікті кеңейту мысал бола алады.

Қазақстандағы социализм идеялары халықтың өмiрiн жақсартуға және әлеуметтiк-экономикалық мәртебедегi алшақтықты азайтуға бағытталған әлеуметтiк бағдарламаларды әзiрлеу және енгiзу арқылы жүзеге асырылуы мүмкiн. Шағын және орта кәсiпорындарды мемлекеттiк қолдау, әлеуметтiк инфрақұрылымды дамыту және жұмыс орындарын құру елдегi социалистiк идеяларды дамытуға ықпал ететiн болады.

Өзінің сын-қатерлері мен қиындықтарына қарамастан, социализм қазіргі заманда өзекті идеология болып қала береді. Қазақстан үшін, сондай-ақ басқа елдер үшін де социалистік модельге көшу экономикалық, саяси және мәдени дамудың неғұрлым жоғары деңгейіне қол жеткізу мүмкіндігін білдіруі, сондай-ақ мемлекет өз азаматтарының мүдделерін қорғауда белсенді рөл атқаратын неғұрлым әділ және тең құқықты қоғамды құруға ықпал етуі мүмкін.

Қазақстан Халық партиясы «Болашақтың медиаконтенті» атты жаңа айдар ашып жатыр. Онда біз жас журналистер мен блогерлердің қазіргі қоғам өміріндегі түрлі аспектілер мен өзекті тақырыптарды қозғаған материалдарын жариялайтын боламыз. Атап айтқанда, ақпаратқа қол жеткiзу, азаматтық қоғамды дамыту мәселелерінен бастап әлеуметтiк саланың, патриоттық тақырыптың тетiгiн жетiлдiруге дейiн және т.б материалдар жарық көретін болады. Партия Қазақстанның жас, жаңа буынымен диалог орнатуға ниетті. Мұндай қарым-қатынас ертеңгі күні біздің орнымызға келетіндерді жақсы түсінуге көмектеседі деп үміттенеміз.

Бұл материалдар авторларының пікірі ҚХП редакциясының пікірімен сәйкес келмеуі мүмкін.